Blog Image

Philippe Grisar

Blog

... omdat iedereen anders is ...

Psychologen en data-delen

psychologie en het medisch discours, Uncategorised Geplaatst door PhilippePosted on 04 jan, 2024 14:25:46

Deze tekst schreef ik naar aanleiding van een regionale ontmoeting tussen huisartsen en klinische psychologen. De plaatselijke artsenkring wenste ons te leren kennen.
Wij begrepen hieruit dat ze waarschijnlijk meer hoopten te vernemen over ons toch wel bijzondere vak in de gezondheidszorg. Achteraf bleek dat zij eigenlijk vooral een praktische vraag hadden: wie kan ik met wat naar wie sturen; Waarom staat dat niet allemaal in het Globaal Medisch Dossier?
Alsof de psychologie niet verschilt van andere (para-)medische beroepen: kwaal -kuur-oplossing, klaar. Eenzelfde medisch denken vinden we terug in de conventie voor psychologen.
Ik trachtte in mijn exposé over het delen van informatie, het verschil aan te brengen tussen onze belendende doch verschillende zorgberoepen.

“Speak English!” said the Eaglet.
“I don’t know the meaning of half those long words,
and, what’s more, I don’t believe you do either!”
Lewis Caroll, Alice in Wonderland

Over dossiers, verslagen

en overleggen.

We nemen gewoon de telefoon, toch? We sturen een mailtje met een update of je kan het even doorlezen in het Globaal Medisch Dossier?

Inleiding
Het Public (Mental) Health model waar onze ministers van volksgezondheid (De Block en Vandenbroucke) naar streven, zou dit allemaal mogelijk moeten maken. De patiënt als proactieve zelfbewuste consument verleent, goed geïnformeerd, toestemming tot het delen van medische gegevens. Ook de psy-data mogen erbij want dit model maakt geen onderscheid tussen de psyche en het soma.
De ‘geduldig lijdende’ zorgvrager maakt dat onderscheid doorgaans wel. Men heeft vaak meer schaamte t.a.v. het delen van gênante feiten, zorgen en intieme verlangens dan bij (de meeste) lichamelijke ongemakken.
Daarnaast schuilt achter de aanmeldingsklacht wel eens een andere vaak complexere en/of onverwachte problematiek. Dit alles ballen in gevatte ondubbelzinnige bewoordingen is zelden mogelijk laat staan wenselijk.
En wat doen we dan met in de cloud bewaarde lotgevallen en ‘stoornissen’? Gebruiken, want daartoe dienen gegevens – ook al zijn ze fout of verouderd. En wie gebruikt de gegevens? Vanaf 2024 verzamelt de overheid ook jouw psy-data. In andere Europese landen, leest de verzekering mee, een overheid of enkele hackers gijzelen de hele zwik.

Vertrouwen en deontologie
Stel je voor dat je in het Globaal Medisch Dossier van patiënt die je doorstuurde voor een burn-out, ook kan lezen dat deze stiekem wisselende seksuele contacten heeft. Handig om die even te informeren over SOA’s, niet? Maar zelfs een kleine goedbedoelde suggestie kan het vertrouwen in de psy meteen wegnemen.


Een sprekend voorbeeld uit het leven gegrepen toont aan dat discretie en vertrouwen een delicate materie zijn: Een meisje van 14, Elke, voelt zich depressief en consulteert de vertrouwensleerkracht. Daar vertelt ze dat haar ex-vriendje een indiscrete foto van haar doorstuurde naar diens maten en dat haar ouders aan het scheiden zijn en ze er geen opvang vindt. De vertrouwensleerkracht meldt aan de klastitularis dat het niet goed gaat met dat meisje en vraagt om wat consideratie. Ze zei niets over de hoedanigheid van Elke’s probleem. De titularis polst toch even discreet bij haar leerling hoe het gaat. Dat heeft de titularis nog bij niemand gedaan. Elke leidt hieruit af dat de vertrouwensleerkracht haar verhaal heeft doorverteld. Ze geneert zich nog meer en besluit de vertrouwensleerkracht niet meer te zien.


Het intieme, het geheim, het gewone maar ook contradicties en inconsequenties eigen aan het menselijke wroeten, maken ons vak zo bijzonder. Vertrouwen is de belangrijkste pijler van de therapeutische relatie. Zonder vertrouwen, geen therapeutische relatie en dus geen therapie!
Behalve de wettelijke verplichtingen vrijwaart discretie dat vertrouwen.
Mede vanuit deze redenering stelde de psychologencommissie (Compsy) rigoureuze deontologische regels op die elke erkende psycholoog moet onderschrijven.
Ze stelt:
“Het beroepsgeheim is één van de belangrijkste werkinstrumenten van een psycholoog en een basisvoorwaarde voor een duurzame vertrouwensrelatie.”
Dus naast GPDR, het beroepsgeheim, de wet op de patiëntenrechten en de kwaliteitswet heeft de klinische psychoog zich te houden aan de in de wet verankerde deontologie.

De commisie voor psychologen, Compsy, lijst de voorwaarden om informatie te delen op:

  1. voorafgaande inlichting en akkoord van de bewaarder van het geheim,
  2. uitsluitend in het belang van deze laatste,
  3. beperkt tot wat strikt noodzakelijk is,
  4. uitsluitend met personen die aan het beroepsgeheim onderworpen zijn
    èn die in het kader van eenzelfde opdracht handelen.

De spraakverwarring; het discours van de psyche en het soma
Het blablabla van de psycholoog – en ik heb het geeneens over de soms originele nieuwe theorieën – ontsnapt wel eens aan het heldere en onderscheiden discours van de natuurwetenschapper.
Konden we de menselijke psyche maar denken als een mechaniek. Afwijkingen, stoornissen in het menselijke functioneren zouden netjes op te lijsten zijn in een keurige taxonomie en nomenclatuur. De nosografie zou in elk geval dezelfde zijn. Helaas, elke gediagnostiseerde stoornis ontstaat altijd bij een unieke persoon in een unieke levensloop met een unieke omgeving en tijdskader.
Ofwel houden we de diagnose eerder ‘algemeen’ en geldt die voor lange tijd (bijv. ASS, paranoia, depressie, ADHD) ofwel houden we de diagnose eerder ‘algemeen’ en geldt die voor een kortere tijd (Burn-out, fobie, rouw, …). De mechaniek en min of meer de fenomenologie van de diagnose is herkenbaar. Het leven aangeduid met een nomen kan heel erg verschillen (de ene autist is de andere niet). Gelukkig behoeft niet elke diagnose meer context: vaak kent u de patiënt meer dan behoorlijk goed.
Er bestaat een vrij universeel gebruikte taxonomie: DSM en de vele sequelen. Hoe handig ook in de administratie, het voldoet nauwelijks om de lijdende mens enigszins op maat te beschrijven; laat staan naar een op maat gemaakte psychologische behandeling te verwijzen. De internationaal gebruikte categorisatie verheldert zoveel als ze verbergt. Vandaar dat veel psychologen omwille van dat ongemak het handboek liever links laten liggen – wat gezien de Babylonische spraakverwarring der stromingen de communicatie niet gemakkelijker maakt.
Zowat elke stroming vertrekt vanuit een eigen episteme, gebruikt een eigen jargon van concepten en vaak ook diagnostiek. Doorgaans begrijpen we elkaar wel min of meer omdat we tenslotte dezelfde basisopleiding genoten.
Voeg daarbij de discretie van de psy en je krijgt waarschijnlijk wel eens een cryptolalie. Aangezien je als arts niets uit het psy-dossier kan lezen, vermijden we alvast één malentendu.
Delen we een zorg-relatie, vraag gerust om meer verduidelijking. Samen werken loopt makkelijker als we elkaars jargon toch min of meer begrijpen of gewoon overleggen in mensentaal.
Ga er ook van uit dat de expertise en de kennis van de psy over lijden van de patiënt wel eens ruimer kan zijn kan wat een dossier of het verhaal bevat. Patiënten vragen ons wel eens om zaken absoluut niet te vertellen – ook niet aan de huisarts! Je weet wel, die discretie helpt het vertrouwen en het soms levensreddende werk.
Spraakverwarring? Naar elkaar luisteren en adviseren in vertrouwen, lost veel op.

Dossiers
Sinds de WUG zou de erkende klinische psycholoog ook een elektronisch patiëntendossier dienen bij te houden. Maar door de grote onduidelijkheid blijven de niet geconventioneerde psychologen (de overgrote meerderheid) nog even buiten schot.
Natuurlijk is het de bedoeling van die wet (die vertrekt vanuit het PMH-model), omwille van de vlotte doorstroming van de gegevens, dat dossier te koppelen aan het GMD. Voorlopig vraagt de conventie aan hun eerstelijns en gespecialiseerde psy’s het ‘bilan’ te koppelen aan het GMD tenzij de patiënt dat schriftelijk weigert. In feite vraagt de wet op het beroepsgeheim dat we eerst toestemming moeten vragen aan de patiënt of delen mag. De conventie draait het om terwijl het eerst vragen, ethischer is.
Dus voorlopig zal je weinig psy-dossiers vinden in een ‘cloud’. Deze kunnen alvast noch gehackt noch stiekem geconsulteerd worden.
Een veilig dossier blijft het geheugen (en de persoonlijke notities) die een pak ruimer, genuanceerder en up-to-date zijn dan de korte bewoordingen in elektronisch patiëntendossier.

Verslagen
Dat psychologen terughoudend zijn om een verslag te schrijven, komt vooral voort uit de strenge discretieregels en de deontologie. De huisarts dient zowat voor alles een attest of kort verslag te schrijven: de werkgevers, de mutualiteiten en de adviserende collega’s, de verzekeringen enz.
De psy hanteert de deontologische regel van de zorgrelatie. Dus de adviserende of andere artsen, advocaten of verzekeringen mogen van ons geen verslag ontvangen. Ook al vraagt de pt er zelf naar, het mag niet.
Al kunnen we dat wel eens omzeilen door een brief te schrijven aan de pt. Die kan het aan hem/haar/hen gerichte schrijven uiteraard naar wens gebruiken.

Overleggen
Ondanks alle voorgaande bezwaren, werkt de psy graag samen met de huisarts (of anderen). Vaak werken we naast elkaar en dat kan. We delen niet altijd hetzelfde zorgdomein.
Vaak hoeft geen overleg. We gaan je dan ook niet lastigvallen. Waar zou je de tijd nog vinden?
Soms is samen een goede zorg verlenen wenselijk en af en toe noodzakelijk. Ik stel me wel eens vragen over medicatie: kan je iets voorschrijven of hoeft dat antidepressivum nog? En op die manier een wachtlijst bij de psychiater by-passen, waarom niet? Kan je nog even verlof voorschrijven, we zijn er nog niet. Of wat als de patiënt in crisis bij jou op consultatie komt? Hoe erg is het, is een opname nodig, zijn er oplossingen of wat is de psychologische ziektegeschiedenis of onze diagnose?
Samenwerken en informatie vragen en/of delen kan – je kent de voorwaarden al.
Hebben jullie bezorgdheden? Dan kan je ons altijd opbellen of mailen – hoewel je bij mail beter geen naam en toenaam gebruikt.
Er zijn andere media die veiliger zijn zoals Siilo of Vitalink. Eerlijk gezegd, ook wij kennen ze niet altijd.
Je vindt ons gemakkelijk door eens te googelen, aan de patiënt te vragen of via een website.
Let wel, niet iedereen van ons werkt voltijds.

 
Tot besluit:
Ok, soms zijn we een beetje anders met onze eigen taal, denken en werkwijze. Onze praktijken schurken zich vaak tegen elkaar aan. Psyche en Soma blijken twee aparte werelden en toch zo vaak verweven. Als huisarts horen jullie vaak de beide en staan jullie centraal in de zorg. We komen elkaar dus vaak tegen.
Uiteindelijk spreken we allen eenzelfde verkavelings-Vlaams en overleggen we graag in het belang van onze patiënt.

Voor psychologenkring Waasland, 9 mei 2023

“[…] they had a consultation about this,
and after a few minutes it seemed quite natural to Alice
to find herself talking familiarly with them,
as if she had known them all her life.”
Lewis Caroll, Alice in Wonderland



Het onbehagen treuzelt

Denken aan... Geplaatst door PhilippePosted on 08 sep, 2023 13:11:18

In de tuin bungelt een voedersilo. Mussen en mezen vliegen af en aan; onregelmatig want er is voldoende te foerageren in deze wat natte zomer.

De zomer van 2023. Ik denk aan een zandloper. Je ziet er letterlijk de tijd wegvloeien en zich ophopen onderaan als een groeiend bergje. Terugkijkend op die hoop tijd, merk ik pas hoe snel het ging. De voorbije maanden en jaren gedumpt, of geborgen in het geheugen.

Sinds de corona-periode blogde ik niet meer. Meer werk leidde tot een overvolle agenda en zelfs een wachtlijst. Bij al mijn collega’s vloeide de agenda over.  Het corona-virus, de daaropvolgende ongekende draconische maatregelen met die ‘sociale afstandsneming’ (social distancing) leken de oorzaak. We blijken dan toch sociale wezens te zijn.

Vooral verlies veroorzaakte leed en onbehagen: verlies van jeugd, schooljaar, de resterende tijd voor ouderen, vrije tijd voor ouders en ook het verlies aan (van) collega’s en dierbaren – letterlijk soms. We misten ook de ceremonies die de belangrijke gebeurtenissen van het leven markeren. We misten elkaar – nu al niet meer. Waar ligt die grens tussen mij en samen?

De maatregelen verdwenen, het sterven bleef uit, we ademden weer, maar het onbehagen bleef.

Dus blijft het druk in de praktijk terwijl corona en covid verzwakten tot een voetnoot in het bergje onderaan de zandloper.

Onbehagen. Freud schreef er al over eind jaren ’20 (Onbehagen in de cultuur, 1930). Ook toen stroomde het nieuws over van allerlei onheil, cultuurstrijd, rassenhaat, politieke demagogen, beurscrash en armoe… Veel onzekerheid en (ingeblazen) angst waardoor mensen radicaler keuzes eisten: leg ons het probleem eenvoudig uit, zeg wiens schuld het is en oreer oplossingen. Realisme niet nodig, daadkracht wel!

Torre Del Greco – Hoop.

Zo gaat het nu ook een beetje, denk ik? Het nieuws overstroomt weer met gelijkaardige en enkele nieuwe thema’s (het weer en milieu, politiek geklungel, oorlog, economische problemen, prestatiegerichte bedrijfscultuur, energieprijzen, opkomst van rechts, vluchtelingen die verdrinken, drugsgeweld, immer doorgeschoven oplossingen en ‘solutions’ berekend op rendement). We vragen om duidelijke antwoorden (die ons liefst niets kosten)!

Rationeel verder gaan en veel tips voor doe het zelf-zorg en geluk vinden.

Evengoed rest het Onbehagen. Prof. Paul Verhaeghe publiceerde dit jaar een vlot leesbaar boek met die titel: Onbehagen (De bezige Bij, 2023).

Gelukkig is er de koers, Barbie, honden-reuzen en een overal festival. Het is zomer voor iets.

“Der Lachende Hat die furchtbare Nachricht Nur noch nicht empfangen. (Wie lacht, heeft het vreselijke nieuws nog niet gehoord), schreef Bertold Brecht in ‘donkere tijden’ (eind jaren ’30).

Lachen we nog? De tijden zijn zo donker niet, er brandt nog steeds ergens licht. Het schooljaar ving aan, de hobby’s komen weer op gang en de rist ceremonies staan geboekt. Het regende op 1 september.

Alle onbehagen op het slechte nieuws en werkdruk afwentelen zou ongehoord zijn. Mens-zijn is niet gemakkelijk en in tegenstelling tot lang geleden, verschaffen religie en ideologie de noodzakelijke hoop niet meer. Meneer pastoor ging op pensioen.

De Belg ontdekte de psycholoog. Gedaan met opkroppen en vergeefs eenzaam doorworstelen van muizenissen, angsten, trauma’s enz. Burn-out scoort hoog net zoals angst en levensvermoeidheid. Praten (in al die variaties met een geduldige luisteraar) helpt – al verricht het geen mirakels.

De overheid verhoopt dat wij de ongemakken fixen: corona-angst, steun voor de zelfstandigen die financieel nadeel leden, klimaatpsychologen (suggereerde een collega), burn-out… vooral afwezigheid. Alsof we werkzaam als een happy-pil de tijden kunnen keren. Of ten minste de zieken weer naar het werk kunnen leiden. (Bruffaerts et. Al.; Evaluation of Primary Care Psychology in Belgium EPCAP, juni 2022.)

De psyche kent geen tijd behalve die van het Verlangen. Het verstand rekent wel met wijzers en kalenderdagen. De oude almanak gooien we weg en de nieuwe wacht al op het volgende jaar. Maar de psyche draagt het verleden mee en leeft in de toekomst.

De zandloper die steeds weer omgedraaid de korreltjes doet vallen. Alles korrels op een hoop. Het schikken kost tijd. Naar de psycholoog gaan, kost tijd. Niet dat we de tijden kunnen veranderen; samen een savoir y faire vinden wel.

Het kost de mezen en de mussen ook tijd om de silo leeg te pikken – al gaat dit verbazend goed vooruit.



Over pillen en het geluk van de medemens

Denken aan... Geplaatst door PhilippePosted on 29 aug, 2019 09:10:38

Dat psychofarmaca vele bijwerkingen hebben is algemeen geweten. Men neemt de bijwerkingen voor lief omdat er ‘geen alternatief is’ en minder kwaad kan dan het onheil dat ons doet lijden. Niet alleen de ‘patiënt’ lijdt maar ook de omgeving. Dus medicatie helpt ook de naasten de zware last van hun geliefde, hun patiënt of leerling dragen omdat die heel wat verlicht. Vergeet dus niet je medicatie te nemen, de anderen varen er wel bij en hebben geen last van de bijwerkingen. 

Medicatie heeft vaak een ambivalente werking: genezen maar vaak ook ziek maken. Zeker psychofarmaca hebben kwalijke bijwerkingen die vaak erger zijn dan de bijvoorbeeld de burn-out of depressie zelf. Davis en Read (2018) publiceerden een studie naar de effecten bij het afbouwen van antidepressiva. Dus niet alleen de lange lijst van mogelijke en vaak voorkomende bijwerkingen, maar ook de ernst van neveneffecten bij de afbouw (bij 42% ervaren als erg!) maken van de helpende hand ook vaak een slaande vuist. Kiezen tussen het goede en het kwade verdient toch wel meer overweging dan wat men nu vaak doet. In het VK past men alvast de zorgpaden aan.

Dat het leerrijk is om in de geschiedenis te duiken, weet iedereen. We leerden op de universiteit vaak stukken geschiedenis die evoluties en theoretische ontwikkelingen aangaven. Ook de geschiedenis van de psychologie en de psychiatrie werd geschetst als een positieve evolutie waarbij men steeds minder barbaarse technieken hoefde te gebruiken om de onfortuinlijke medemens in diens lijden bij te staan.

Een kritische prof raadde Foucaults werk “De geschiedenis van de waanzin aan”. Het werk analyseert fijntjes de evolutie van het denken over waanzin die op een dag, omtrent de reformatie, veranderde. De gek werd immoreel en de immorele gek. Met andere woorden, wie zich aan de zeden en gewoonten houdt, mag erbij. Zo niet heb je een probleem. Verbannen, opgesloten en pas na eeuwen terug opgenomen maar eerst in strenge moralistische instituten. Dat in de hele vroege 19de eeuw Ph. Pinels toch wel menselijke behandeling ‘Traitement Moral” heette, zegt er iets over.

Opsluiten in streng geregelde instellingen, schrik-therapie, koude baden, insulinetherapie (dagenlange slaap d.m.v. insuline), elektroshocks en zelfs lobotomie (insnijden in de hersenen), als men erop terugblikt, lijkt het ene al zotter dan het andere. Tot uiteindelijk medicatie een helpende hand werd voor de arts.

Het begon met amfetamines, eigenlijk ‘speed’, in de jaren dertig. Het deed je beter voelen, creëren en werken. Studenten ontdekten het snel, creatievelingen surften op de roes en piloten konden in WOII lang doorgaan. Omdat zware verslavingsproblematieken en nare bijwerkingen heel zware gevolgen zijn van (uiteraard) overmatig gebruik, kon men op termijn de amfetamines slechts op voorschrift verkrijgen en werden ze tenslotte zeer sterk afgeraden. Ondertussen had big pharma goed verdiend door het product zorgvuldig in de markt te zetten.

Het eerste antipsychoticum chloorpromazine (Largactil en Thorazine) werkte behoorlijk spectaculair. Zoals vaak is het middel ouder maar pas in de jaren ’50 werd het getest op psychiatrische patiënten. In de Verenigde Staten stroomde de psychiatrische afdelingen leeg. Vele, vaak hopeloze gevallen, vonden door de medicatie een nieuw evenwicht en konden een (relatief) normaal leven leiden. Nu nog helpen antipsychotica duizenden mensen.

Aan de andere kant werden de psychologische theorieën bekend bij het brede publiek met als gevolg dat meer mensen psychisch lijden en de psychiatrie weer volliep. Kwam dat door betere diagnoses of zat de tijdsgeest en de kennis van de psyche er voor iets tussen? Hoe meer het publiek weet dat burn-out bestaat, hoe meer diagnoses burn-out.

In die jaren ’50 ontdekte men nog meer medicatie die al die psychische kwalen misschien niet genazen, dan toch verlichtten.

Voor al die overspannen patiënten kwam een ‘minor tranquilizer’ op de markt. Het angst-werende Miltown (meprobamaat) werd een gigantisch succes ook al was het verslavend. Later werd het vervangen door barbituraten. Maar, ook al wees men op de kwalijke gevolgen van het middel, het bleef heel lang populair.

Kort na het succes van chloorpromazine, kwam er een ander middel op de markt dat een andere groep psychische problemen wenste te helpen. Het middel Dexamyl was samengesteld uit dextroamfetamine en een slaappil (amobarbital of amylbarbitone) en werd aanvankelijk gebruikt als antihistaminicum (tegen allergische reacties). Het opwekkende van het amfetamine en het rustgevende van de slaappil werken elkaar niet tegen. Het zorgt voor een rustgevend effect waarbij het eerste zowel vreugde als werklust bracht. Dit wondermiddel tegen allerlei psychische klachten en overgewicht ging vlot over de toonbank.

Voor artsen die vaak weinig tijd hadden, bood het een ideaal middel om hun lijdende patiënten tegemoet te komen. Breed geadverteerd in vakbladen beloofde Dexamyl een “zachte en diepgaande anti-depressieve werking”, “breed bruikbaar in de alledaagse praktijk”. (Rasmussen, 2008)

Een van de bijwerkingen was dat het verslavend kan zijn en dat je vaak minder goed in slaap geraakte. Maar de schijnbare elegantie van het middel deed die verbleken t.a.v. de positieve werking. Het verdoezelde zoals vaak de ambivalente werking van het farmakon.

Toen ik Dexamyl googelde vond ik nog een reeks oude advertenties. Sommige waren cartoons, andere zoals die in de blog, waren informatief…

Bovenaan de advertentie voor huisartsen uit de vroege jaren ’60 lezen we:

“om u te helpen een, prikkelbare, depressieve patiënt te transformeren in een vrouw die ontvankelijk is voor je goede raad en aangepast is aan haar omgeving”.

Gelukkig werd deze pil verboden ondanks haar populariteit bij arts en patiënt. 

Waarom werd ze verboden? Omdat ook amfetamines verslavend zijn en nare bijwerkingen kunnen hebben. Reeds in de jaren ‘60 bewezen studies hoe afhankelijk vele gebruikers werden en welke nare gevolgen dat kon hebben.

En toch slikken kinderen, jongeren en volwassenen dagelijks een flinke dosis methylfenidaat en of amfetamine (2 á 3 mg amfetamine, terug te vinden in o.a. Strattera, is ongeveer gelijkaardig aan 6mg methylfenidaat, Rilatine, Concerta, etc).

Gelukkig, parafraseer ik de advertentie, zijn de kinderen minder gespannen, minder irritant en transformeren ze tot ontvankelijke en welaangepaste kinderen.

Ook hier zijn de vele (mogelijke) bijwerkingen voor het kind van ondergeschikt belang aan de soms spectaculaire werking van het ‘pilletje’. Zeker als men rekening houdt met het aantal mensen dat zich geholpen voelt als 1 kind het opwekkende middel slikt. Het geluk van de medemens is onze zorg.

Dat de diagnose ADHD of ADD al die verschillende kinderen comprimeert tot een gezamenlijke welomschreven kwaal veroorzaakt door abnormale hersenen, moet dringend herdacht worden. Maatschappij, context, toeval, opvoeding, omgeving en andere problematieken hebben allemaal een hand in het als Attentie Deficit en Hyperactief omschreven gedrag.

En toch blijft men die amfetamines voorschrijven. Het kan geen kwaad, het werkt, het helpt het brein en ga zo maar door. Meer nog, de hele rist mogelijke bijwerkingen worden voor een zo populair medicijn eigenlijk nooit echt goed omschreven. (Carucci & Garas, 2015) Maar wie luistert er naar het kind eens het gekalmeerd is? Het is braaf en dociel als een huisvrouw uit de jaren ’50. Goed, ik stel het veel te zwart-wit, maar ik doe dat zodat we erover kunnen nadenken. Wie vraagt er naar de bijwerkingen? Wie vraagt zich af wat al die amfetamines met dat groeiende brein doen? Wie wordt er gelukkig van?

Misschien moeten we de volgende keer extra ons best doen als we medicatie overwegen, moeten we zorgvuldiger zijn en meer afwegingen maken. Wie weet zal men later op dit tijdperk van pepmiddelen voor kinderen terugkijken als primitief of zelfs barbaars… Zoals we dat nu doen voor die andere methoden en pillen die ooit zo fantastisch waren.

Neen, het is niet de bedoeling om al die kinderen, jongeren en volwassenen van het middel af te houden. Het is de bedoeling om erover na te denken, niet om het kind met het badwater weg te gooien.

Want tenslotte is een amfetamine niet zo onschuldig en vond methylfenidaat ook al zijn weg als partydrug: cucaracha!

This is Frank Zappa from the Mothers of Invention. Hi, wanna die? Start today! Use a little speed—you’ve got five years. Rot your mind, rot your heart, rot your kidneys . . . cucaracha!

Gebaseerd en geciteerd (de andere extra reclametekst en Frank Zappa) uit “On Speed, the many lives of amphetamine”, 2008, Nicolas Rasmussen. Voor de nare bijwerkingen en de gevolgen ervan bij het stopzetten van anti-depressiva: Davies, J. & Read, J., A systematic review into the incidence, severity and duration of antidepressant withdrawal effects: Are guidelines evidence-based?, in Addictive Behaviors (2018), https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2018.08.027 . Een van de vele artikels die voor voorzichtigheid pleiten: Carucci, Garas, et al, “Prospective observational study protocol to investigate long-term adverse effects of methylphenidate in children and adolescents with ADHD: the Attention Deficit Hyperactivity Disorder Drugs Use Chronic Effects (ADDUCE) study”, in BMJ Open 2016;6:e010433. doi: 10.1136/bmjopen-2015-010433



Verslag van een bezoek aan Troldhaugen, de thuis van componist Edvard Grieg.

Uncategorised Geplaatst door PhilippePosted on 16 mrt, 2022 19:14:29

Tekst geschreven voor Klassiek Centraal. Gepubliceerd klassiek-centraal.be/troldhaugen-thuis-bij-het-echtpaar-grieg-hagerup/ in 2019.

Verslag van een bezoek aan het huis van een groot componist: 16 juli 2019, zonsopgang 4u40, prettige temperaturen in een Noorse zomerse dag niet zo ver van Bergen, Noorwegen.

Edvard Grieg (Bergen, 15 juni 1843 – 4 september 1907) was een Noors componist en pianist die zowat elke muziekliefhebber kent. Vooral de Peer Gwynt Suite vond zijn plaats in menige platen- (cd of andere) collecties en werd deel van het collectief geheugen. Als muziekliefhebber is een bezoek aan het Noorse muziekheiligdom de omweg waard.

Aankomst iets voor 9u00. Enkele auto’s op de parking en enkele honderden meters wandelen tot de ingang van het schiereilandje.

We reden enige tijd door wijken met een min of meer verspreidde bebouwing op weg naar Troldhaugen. De wegen kronkelden zoals altijd in Noorwegen. De heuvels dwingen de weg. De Noren lijken de gewoonte te hebben om hun huizen te bouwen waar er plaats is of waar ze er zin in hebben: her en der verspreid. Dorpen kruipen de heuvels op. Hun vaak houten huizen lijken zo verstrooid als een reeks bikkels die willekeurig op de grond vielen.

Noren houden ook van hun blokhutten (hytter) waar ze graag tijdens hun vrije tijd huizen om te wandelen, vissen, langlaufen en zich tureluurs drinken. Ondanks de strenge alcoholwetten gaat het er niet zo goed moet het drankmisbruik – misschien daarom lopen er nog trollen rond? Ook hun houten minihuisjes poten ze met evenveel zin voor willekeur neer in hun mooie, woeste, uitgestrekte en geliefde land. De zomerse dagen zijn er lang en vaak niet eens zo warm. Wolken hangen soms lang en laag over de heuvels met regen in allerlei hoedanigheden. Als de zon eindelijk het grauwe verdrijft, lijkt een optrekkende wolk op de gigantische adem van een verborgen reus. De winternachten strekken zich over hele etmaal uit waar de stilte van de sneeuw het gehoor prikkelt. Sporen van elanden en trollen doorkruisen het witte tapijt. Hier groeide Edvard op, nog voor die bouwwoede.

We arriveerden vroeg nog voor de eerste buslading toeristen. Het moderne museumgebouw zwaaide net de deur open. Het beloofde een zonnige dag te worden maar nu was het nog relatief fris. De dagen beginnen er heel vroeg in de zomer zodat de Noorse zon tijd heeft om wolken op te lossen en warmte te genereren. De regen van gisteren droogde op.

Een vriendelijke bediende achter een moderne balie toonde ons de weg – een hoekje verder het museum en ginds het huis. Wees gerust, de Noren kennen het Engels.

9u02 of zoiets: “To billetter for voksne, Takk.” “Det er 220 NOK, takk… Vaer så snill.” We waren de eersten die dag.

Het museum stelde niet de composities centraal maar de context ervan, het leven van de componist. In het kleine videozaaltje weerklonk een pianoconcert. Een jonge man had net de band gestart. Verleid door de klanken en de veronderstelde instructieve video kozen we een plaats in de nog lege ruimte. Sfeerbeelden van het huis, de omgeving en de concertzaal waar een pianiste het bewuste stuk met liefde bracht, wisselden elkaar af. Leuk maar daarop volgde een concerto met eenzelfde reeks mooie plaatjes doch geen woord, geen verhaal. We besluiten thuis wel een cd op te zetten en de teksten naast de foto’s en de parafernalia te lezen. Het huis en de omgeving bewaren we voor later.

We leren Edvard Grieg kennen als een geliefd man en als een Noorse reus – figuurlijk dan. Hij werd geboren in de toen nog bedrijvige handelsstad Bergen. Stokvis uit de Lofoten verhandelde men richting het Iberisch schiereiland. Als telg uit een commerçanten geslacht (oorspronkelijk Schots, grootvader MacGriogair of Greig) groeide hij op met veel talent en kansen. Wat bij mij bleef hangen was de verbondenheid met het land. Zowel het landschap als de Noorse cultuur. Wat ik niet terugvind op internet maar me wel herinner, is dat zijn vader reeds aandacht had voor de tradities en het Noorse nationalisme. Zijn kleine gestalte en zijn rugprobleem waardoor hij steeds die typische houding aannam, kwamen ook nog ruim aan bod. Grote foto’s toonden zijn liefde voor de natuur en het Noorse Dasein. Kortom, Edvard Griegs leven samengevat.

Villaen – de villa – 9u36 ? de eerste bus luistert geduldig naar de gids.

De villa op Troldhaugen. (mijn foto)

Al bij al was de exposé best leuk en maakte het leven van deze beroemde componist een beetje tastbaar. Daar is het om te doen als je de man zijn huis wil bezoeken. Over een bruggetje staat een traditionele houten villa. Zijn echtgenote, Nina Hagerup toen een heel bekende zangeres, wenste eigenlijk een ‘modern’ huis, het was tenslotte 1885. Hij koos voor traditie. De villa is knus. De voormalige keuken is nu als ingang aangekleed met een suppoost en foto’s van de componist. Weldra dringen zich honderden mensen door de deur. Overal staat en hangt Edvard Grieg. Hierdoor lijken de eerste kamers op een schrijn of een prijzenkast. Ik denk dat ze al bij aanvang, toen de villa in 1928 een museum werd, Grieg-portretten zijn beginnen te verzamelden.

Hij leefde relatief klein behuisd, dacht ik. Na het overlijden van Alexandra op eenjarige leeftijd en een miskraam bleef het koppel kinderloos. In de woonkamer die aangekleed is à la mode du jour (en een hele reeks Grieg portretten) is het prettig vertoeven. De originele Steinway wacht nog steeds trouw op man- of vrouwlief. Ik denk dat Noren veel tijd binnen doorbrengen gezien het klimaat. De muziek vulde de huiselijke warmte aan. Nu hield een suppoost de vroege bezoekers in het oog. De veranda bleek de uitgang.

Dus al snel stonden we in de tuin die uitzicht bood op een baai met enkele eilanden. De kust is er heel rafelig. De Grimstadfjord loopt ver landinwaarts tot tegen Ny-Paradis (Nieuw-Paradijs), de Bergense wijk waar Troldhaugen deel van uitmaakt. De huizen zijn er navenant de naam. Het water spiegelde kalm en geduldig de omgeving die, overgeleverd aan de bouwwoede, een pokdalig aanzicht had gekregen. Ik vermoed dat de toondichter vooral groen op de eilanden zag. Toch blijft het uitzicht de moeite.

Komponisthytten & statue av Edvard Grieg – het blokhutje van de toondichter en diens beeld – wie weet hoe laat het ondertussen was?

We daalden af richting Komponisthytten dat tussen het hoger gelegen huis en een baai ligt. Het uitzicht moet ooit mooi geweest zijn, maar ook hier verstoort beton en het geraas van een snelweg de sfeer. De ‘hut’ zelf, afgesloten met veiligheidsglas, gunt je een blik op de werkstek. Je ziet het bureau, een rustbank en een grote stoof. Het ligt erbij alsof de man even terug naar het huis is gegaan voor de ‘lunsj’ (het middagmaal), tenminste als men aanneemt dat Edvard Grieg een heel ordelijk iemand was.

We wandelen terug omhoog langs de trappen die uitgeven op het concertzaaltje en het levensgrote beeld van de componist. Exact 152cm hoog kijkt hij naar de Noorse bergen – denk ik. Het is een kopij van het beeld dat sinds 1917 in Bergen zelf naar de bomen van het Byenspark tuurt. Ingebrigt Viks, een van de groote Noorse beeldhouwers (1867- 1927) kreeg de opdracht. Bij leven was Grieg een reus die Noorwegen op de muzikale kaart zette. Viks weergave van de man staart zich hier dood op het moderne museum en de vele bezoekers. Achter zijn rug om aan de overzijde van de baai verraadt een grote bouwkraan nog een project.

Eerlijk gezegd, Henrik Johan Ibsen, de auteur van Peer Gwynt, kreeg een veel indrukwekkender standbeeld nabij het theatergebouw van Den Nationale Scene in Bergen. Toegeven het werk Nils Raa siert Bergen pas vanaf 1981.

De schrijvershut van de komponist (mijn foto)

Gravstedet  – Was het al 10u00? Het tijdsbesef was al lang weg.

We struinde onder het brugje dat het museum verbindt met het huis. En weerom dalen we af. Rechts naar een klein haventje en links langsheen de rots waarop het huis staat. We arriveren op een kleine pier. Een roeibootje dobbert. In het heldere water ontwaren we mosselen die wiegen met de krachteloze adem van de fjord. Ik stel me een vroege ochtend voor: een nog flauwe zon achter hoge wolken en nevelslierten over het water die de eilandjes half versluieren. Er is ruimte voor de geest, ruimte voor fantasie. In feite heet het bekende stuk dat in mijn hoofd klonk ‘Morgenstemning i ørkenen’. Het vertelt eigenlijk dat Peer Gwynt ontwaakt in de woestijn (ørkenen) nabij de zee ergens in Marokko. Enfin, voor mij klinkt de muziek heerlijk fris als een vochtige Noorse aubade.

Een toeriste neemt een foto van de rotswand. Pas dan merk ik de afdekstenen van het graf waarin de componist en diens eega rusten. Hoog genoeg zodat de horden bezoekers op eerbiedwaardige afstand hun godenslaap niet kunnen verstoren. Edvard Grieg is Jim Morrison niet. Het bescheiden grafmonument blijkt niet meer dan drie grote stenen in de rots die als een kleine dolmen de afdekplaat in van eenzelfde steen vasthouden. Romantiek en dus niet zonder knipoog naar het rotsige Noorwegen waar hij en zijn muziek wortel schoten. Dat grillige landschap bescheiden bevolkt door de Noren en met nog veel plaats voor trollen en al die andere wezens die er nog steeds stiekem rondwaren.

Troldhaugen betekent zoveel als Trollenheuvel. En zo klatert meteen ook dat andere stukje uit de Peer Gwynt suite door mijn hoofd: I Dovregubbens hall (De hallen van de bergkoning). Weet je, de noeste bergketen en beschermd natuurpark Dovrefjellet met de toenmalige hoogste Noorse berg (bleek achteraf niet de hoogste te zijn) de Snøhetta (2286m), heeft echt wel het aanzicht van een trollenland. Gubbe betekent zoveel als de (oude) man of de ouwe baas. Dus daar in dat natuurpark van de bergen van Dorve staat de hal van de ouwe trollenbaas en hier in Troldhaugen woonde hij.

Edvard Hagerup Grieg verloor jammer genoeg zijn dochters. Zijn geesteskinderen leven nog steeds.

Misschien zijn de trollen van weleer verdwenen maar hij slaagde er wel in om duizenden toeristen en fans naar zijn hal te lokken. En elke dag krioelen ze als trollen over de ‘haug’. Die dekselse oude baas.

Edvard Grieg, bronzen beeld op de site (mijn foto)

Toeristenuur 1

Tegen de tijd dat we onze rondgang wensten af te sluiten met een koffie in het ruime bezoekerscentrum met cafetaria, museum en obligaat winkeltje, zwermde enkele busladingen Amerikanen het domein op. Sommigen bleven meteen hangen in de nering. De dag ving nu werkelijk aan. De morgenstemming verdween sneller dan de sneeuw voor de Noorse zon. Ik zoom uit en hoor als soundtrack I Dovregubbens hall.

Terug op de parking wachten reeds enkele bussen en een andere komt net aan. De grote cruiseboten verschepen hele drommen vakantiegangers naar de highlights of Norway. Wees vroeg als je de trollenheuvel nog voor jezelf wil hebben.

Wij togen terug landinwaarts richting dat andere natuurpark de Hardangervidda. Die desolate zompige hoogvlakte ten oosten van Bergen waar geen levende ziel in woont… of toch.

Toem -ta, Toem-ta, … paratitatititie, titatie, titatie …

Tusen Takk, Edvard Grieg

Meer info: griegmuseum.no/en



Psychologie, Covid-19 en telewerk?

Denken aan... Geplaatst door PhilippePosted on 20 mrt, 2020 18:18:48

Vrijdag 20 maart 2020

Een virus haalt het leven overhoop: onzichtbaar reëel. Psychologen zouden vooral on-line moeten werken: aflijvig. Waar geen lichaam is, broedt geen virus. Taal is zelf een virus dat woekert; mensen willen spreken.

Sinds woensdag zit iedereen min of meer opgesloten in eigen woonst. T.t.z. de zorgsector en voedingsdistributie blijft in bedrijf net zoals de post, de energievoorziening en het internet. Op korte tijd vierde men de nieuwe helden terwijl overheden hen voorheen schaars bedeelden.

Wij zijn met drie hier thuis en hebben ruimte. De supermarkten leveren het nodige om relatieve afzondering comfortabel genoeg te maken. Anderen jongleren met thuiswerk, stuiterende kinderen en/of zeurende pubers. Seconden duren langer dan voorheen vooral voor wie alleen is.

Straks na ‘t werk, trek in mijn loopschoenen aan. Buiten gaan mag nog maar enkel met een goede reden: noodzakelijke boodschappen of beweging. Ergens heen rijden om te sporten mag dan weer niet. Het beperkt de actieradius. Iedereen kent de spelregels en de angst is groot genoeg om ze te respecteren. Wandelaars doorbreken hun verveling.

Internet verbindt. ‘Dag Oma’ klinkt het vervormd door de kabel. Internet stopt aan de rand van de computer. Aanraken kan er nooit ook al mag het. Je ziet een zucht maar voelt ze niet.

De vas-et-vient van mensen die ik dagelijks zou moeten zien, veranderde met de dreiging. Sommigen bleken mentaal sterker dan gedacht en verkozen thuis te blijven.

De kinderen waarmee ik werkte blijven het best thuis. Doorgaans stuiven ze door het kabinet en grijpen ze hun wereld letterlijk vast. Vaak betrokken ze me in hun onschuldige lijfelijkheid (liefelijkheid). Afstand houden, kan dan niet. Wat anders aangenaam werken is, verviel tot groot gevaar. Mijn agenda rafelt.

Het virus, onzichtbaar venijn, zette reeds enkelen in quarantaine of maakt verplaatsing met het openbaar vervoer onmogelijk. Internet biedt soelaas. Maar telewerken werd volgens sommige richtlijnen voor psychologen de regel. Voor velen vervelde het gesprek tot een tele-praatje. Zo’n scherm lijkt een venster dat tussen mensen inkijk geeft maar weinig contact.

Zelfs al zitten we hygiënisch ver uit elkaar, voel je elkaars lichaam de woorden dragen. Want woorden krijgen niet alles gezegd; het zijn stukjes waarmee men tracht “de ruimte van het leven tot uitdrukking te brengen” (naar Lucebert).

Plichtsgetrouw belde ik hen op of schreef over de sanitaire richtlijnen. Toch liet ik de keuze het risico te nemen om in kabinet te spreken. Vaak verbaasd over de idee om een scherm tussen het spreken en het luisteren in te zetten, verkozen velen te komen.

 ‘In levenden lijve’ heet dat. De psyche heeft een lichaam.

De fletse lentetemperaturen negeer ik en zet de deur wagenwijd open. Doorgaans houdt men zich spontaan ver en raakt men zo weinig mogelijk aan. Toch behandel ik steeds, respectvol voor de sprekers, het onzichtbare reële: Covid-19 in dit geval.

Niet alleen dat virus maar ook ‘het spreken’ heeft een lichaam nodig en ook een lichaam dat tijd neemt en luistert. Een lichaam dat aanwezig is.

Het wederzijds respect blijkt groot genoeg om hygiënisch met het lijden om te gaan.



De psychologie verliest ‘autonomie’

weetjes Geplaatst door PhilippePosted on 11 jun, 2019 13:01:54

Psycholoog en de niet zo onschuldige amputatie
van diens autonomie

De
overheid (of wie weet welke usurperende groep?) neemt steeds meer controle op
het nu welomschreven en beschermde – oh ironie – beroep psycholoog. Altoos verengt
de definitie psycholoog in wat mag en wat niet; en ondertussen hield de
psychotherapie min of meer op met te bestaan want daarvoor vindt men alsnog geen
welomschreven wetten.

Een minister
van volksgezondheid opperde dat de psychoog zou terugbetaald worden – niet de
therapeut. Logos, weet je wel, betekent ‘het kennen’ en ‘de gesystematiseerde
kennis’. Therapie of therapeúo (θεραπεύω) wil zoveel zeggen als ‘het zorgen
dragen voor’. Dat is een wereld van verschil, een heel ander discours.

Onlangs
verdween ook de ‘autonomie’ van de psycholoog uit de wet. Zo komen we steeds
dichter bij de para-medicus-psycholoog die slechts op voorschrift van een arts
handelen kan. Goed, het geldt voorlopig nog voor diegenen die een beetje
terugbetaling wensen. Want nu reeds vallen zij die van goedkope tarieven kunnen
genieten, in welomschreven categorieën ingeschaald door een arts met een eenvoudige
vragenlijst: symptomen opgelijst tot een nette quasi medische diagnose. De
kanker op kamer 4, de burn-out van 14u30?

Dat
de psychologie nooit in een (één) ‘wetenschap’ te vatten valt en dat diens
praktijk met de mensen een-voor-een zich nauwelijks in regels laat gieten,
lijkt vele wetgevers nog niet opgevallen – of juist wel en voelen ze dat het de
goede orde verstoort.

Het
is net de beweeglijkheid van het studiegebied en de veelzijdigheid ervan dat om
bescherming vraagt: autonomie. Doorgaans behoedt een vakgebied zichzelf voor
‘charlatans’ en leidt het zelf de psychologen (en/of psychotherapeuten) tot
goede bekwame vakmensen op. Altijd bezig met de mensen in hun singuliere zijn, hun
verwarrend genot of wringende pijn.
Altijd dat bricoleren aan en met de theorieën; de best mogelijke praxis distilleren
voor het met de tijd veranderlijke publiek.

Het
lijkt erop dat die beweeglijkheid/veelzijdigheid nu geordend moet en in strakke
banen geleid: zorgpaden als enige waarheid voor een subject? Of, knecht men het
werk van die weerbarstige psy-wetenschappen en tegelijk het meest intieme en
ongrijpbare van het menszijn? Het argument charlatan of ‘niet-wetenschappelijk’
blijft een stok waarmee men iedereen kan slaan. Definieer ‘wetenschappelijk’
naar eigen goeddunken en bewijs zo dat het enige-ware-zorgpad werkt en al de
rest is kwak. Bestuurders wensen wetten zonder praktische bezwaren.

De
psyche, helaas, blijft ongrijpbaar en stuurt altijd het leven en goed (budgettair)
bestuur in de war. In wat voor vorm een staat de burger ook kneedt, geen mens
wordt automaat, geen staat Utopia.

Nu haalt
men langzaam de psyche uit de wetgeving door deze zo medisch-wetenschappelijk
(lees ook: kosten-baten) mogelijk te formuleren. Zo blijft er enkel nog de nous
(de geest, het intellect, het mentale) waarin iedereen verantwoordelijkheid
heeft over zichzelf: de maakbare voor zichzelf verantwoordelijke burger. Dat
lijkt handig maar is niet meer dan de utilitaire utopie waar alles netjes
geordend in positieve gezondheidswebben tot geluk zou moeten leiden?

Dus onlangs
schrapte de wetgever de autonomie van het beroep psycholoog. Handig want dat
sloot meteen alle psychotherapeuten uit die tot voorheen netjes nog onder het
waakzame oog van de psycholoog zouden mogen werken. Dag collegae
psychotherapeuten die geen psycholoog, orthopedagoog of arts zijn. Vele van hen
hebben goede en gedegen opleidingen en bakken ervaring maar nu staan ze weer
aan de deur van het zogezegde professionalisme. De psychologen beschermen
zichzelf en snijden meteen in eigen vlees – overlangs een slagader.

Auto-nomie
schrappen is meer dan charlatans weren. Autonomie
schrappen, is stellen (niet ongewild) dat enkel door de staat gecontroleerde beoefenaars
van de nous-ologie mogen handelen (kosten-baten liefst voor zelfgestuurde
burgers in het arbeidscircuit). De eerstelijnspsycholoog handelt nu reeds op
voorschrift. En wenst die meer consultaties voor zijn klant dan moet die het
werk en het intieme van zijn klant laten valideren door een adviserend
psychiater. Controle? Check! Goed bestuur voor de grootste gemene deler?

Had
men maar de autonomie bij de diverse scholen gelaten dan was er diversiteit en
keuze. Maar er klinkt steeds weer: “Het kan niet anders!” Hoezo, voorheen liep
het best goed? En diegenen die echt terugbetaling kunnen gebruiken, krijgen het
in het nieuwe systeem toch weeral niets. Charlatans! Wie?

Waar
gaan we nu naar toe? Verbannen we binnenkort de scholen tot universitaire
wetenschappelijke laboratoria en labelen we diegene die niet meestappen tot
charlatans? Laat ons voorzichtig zijn met dat schrappen en het uniformeren van
de psychische zorg.

Ten
slotte zijn die scholen niet alleen de bewakers van de professie en de kuur maar
ook uitvinders van de psychologie en de psychotherapie van de toekomst. Ze zijn
niet, dames en heren van de wet, collegae, de hoeders van het burgerschap.

Autonomie
– oh ironie?

Dit
soort wetten van de goede orde lijken de psychologie te verwarren met de psychotherapie.
Zorg wordt weten hoe gelukkig-zijn moet. (En terloops verknecht men het vak –
voor een vuistvol dollars, aan een systeem.)

Zou
de psychotherapie (psychologie?) nu net niet de beweeglijkheid of autonomie moeten
teruggeven aan diegenen die vastliepen i.p.v. diegenen die beweeglijk zijn,
terug vast te zetten, heteronoom (in een dubieus geluk van een job bijvoorbeeld)?

Een beetje zorg kan
toch geen kwaad ook voor ons eigen vakgebied. Autonomie is altijd een klein
beetje rebellie, collegae, of zetten we daar ook alles vast?

“Four legs good, two legs bad! Four legs good,
two legs bad!”
geciteerd uit Animal Farm van George Orwell.



Psyche Vandaag

Projecten Geplaatst door PhilippePosted on 24 mei, 2019 12:09:08

Psyche vandaag

Psyche betekent ziel of
gevoelsleven, maar dat wist u al. Net zoals psyche de naam geeft aan het
vakgebied psychologie. Dat deel van de gezondheidszorg wat doorgaans met
‘geestelijk’ wordt omschreven. Niet dat geest (νούς of nous in het oud-grieks, intellect) hetzelfde
betekent als psyche. Psychisch lijden is meer dan aporie (wat vooral
besluiteloosheid betekend) of domweg slecht afgestemde emoties op goede
gedachten of omgekeerd. Vaak wil de geest vooruit en knoppen omdraaien maar
wars van alle logica heeft de ziel een eigen zin.

Psyche is ook de protagoniste
uit het verhaal van Lucius Apuleius “Eros en Psyche” (Uit het boek “De Gouden
Ezel”). Zij vond geen huwelijkspartner omdat ze onwaarschijnlijk mooi was; geen
enkele jongen waagde het haar geliefde te zijn.

Toen Psyche in een
droomachtige toestand werd achtergelaten, ontmoette ze de al even zo mooie
jonge god Eros. Zij mocht hem echter niet zien en haar zussen maakten haar wijs
dat die minnaar misschien wel een monster was. Toen ze dat, klaar om hem te
doden, wou nagaan, schrok de gevleugelde god wakker en vloog boos weg. Om hem
terug te winnen, werd Psyche op de proef gesteld door de goden. Haar laatste
taak was een doos met een kostbare inhoud (schoonheid, maakten ze haar wijs)
vanuit de onderwereld naar Aphrodite te brengen. Eens terug op aarde met dat
kistje kon Psyche haar nieuwsgierigheid niet bedwingen en gluurde erin. Ze
stortte neer in een comateuze slaap.

Eros redde haar van die op de
dood gelijkende slaap die in plaats van schoonheid in het kistje verborgen zat.
Hij stopte de coma terug en Psyche kweet haar van haar laatste taak. Zeus,
ingelicht door gevleugelde liefdesgod en vermurwd door diens door liefde
gedragen woorden, schonk Psyche de eeuwigheid der goden en verbond de minnaars
in eeuwige liefde.

Het verhaal van Apuleios loopt
goed af. Maar met de psychologie lijkt het vandaag minder goed te gaan. De
taken of uitdagingen waarvoor we nu staan, lijken minstens zo moeilijk als een
opdracht van weerbarstige goden. Psychologen mogen hun diensten aanbieden aan
wie het nodig heeft. Maar eens de overheid meedenkt (t.a.v. terugbetaling), kan
dat pas tot nut van de maatschappij. Men meet secuur, trieert en schaalt. Als
jou leed niet te licht ook niet te zwaar bevonden wordt en kosten-baten balanceren,
mag het wel. Geluk moet je maar elders zoeken of zelf betalen werken werd de
maatstaf. Verleid zich in te voegen in dat verhaal van opbrengst en kost bieden
psychologen pasklare oplossingen. Het lijkt alsof je in een diepe slaap moet
vallen zodat je zonder veel omhaal en kost, weer aan de slag kan. Zodat je weer
houdt van je ‘unescapable social destiny’
[Huxley, Brave New World]

De minister van
volksgezondheid anno 2019 giet daarenboven het vak in allerlei regeltjes die
lijken op voorschriften waaraan de kleinhandelaar in gevaarlijk afval zich moet
houden. Daarnaast gunt ze slechts diegene met een matige psychische
problematiek enkele sessies psychologie (vooral concrete interventies die je vaak
in zelfhulpboeken terugvindt). Zo kunnen diegenen die dreigen uit het werkmilieu
te vallen, snel weer gerecupereerd worden. En weerom, wie meer wenst moet het
zelf betalen. Mensen die echt gebaat zouden zijn met terugbetaling van
psychologische of psychotherapeutische hulp, blijven in de kou staan.

Echte zorg kent net als Psyche,
geen strak tijdskader. Echte zorg behoort de mensen toe, en het geduld die we
nodig hebben lijkt dat van de goden. Psychologie is een metier, een avontuur
met lotgevallen. Een psychotherapie brengt mensen naar zichzelf en pas dan weer
terug naar werk.

Maar time is money. Patiënten
zijn klanten.

En wij, de bezorgde
psychologen van deze blog, maken ons zorgen over al die die haast. Maar ook
over de controlemechanismen die zowel patiënt (letterlijk: diegene die geduldig
lijdt) als psy in het gareel van kosten-baten moeten houden. We zouden wel eens
charlatans kunnen zijn – ’t is maar hoe je het bekijkt.

Dossiers
elektronisch-hedendaags toegankelijk via sleutels maken controle efficiënt. Het
psychologische bilan voorzien van zorgplan in het e-health dossier (echt) reist
virtueel met je mee. De geestelijke hulp splitst men op. Men vertrekt bij de
arts, de ‘poortwachter’ (sic), die als een Sinte Pieter de toegang verschaft.
Dan mag men voor vier beurten psychologie naar de eerstelijnspsycholoog. Waarna
het pad met viermaal extra eeerstelijnspsycholoog kan doorlopen maar niet
zonder fiat van een adviserend psychiater die even meeleest in jouw e-health
dossier. Psychiaters weten nog steeds alles (nu echt alles via e-health) als
centrale gast in jouw programma.

Wie weet volgt er ooit nog een
tweede lijn zoals in Nederland waarbij de zorgverzekering dan je evolutie
volgt. Zo moet men steeds weer opnieuw zijn intieme verhaal aan iemand anders
toevertrouwen.

Ook de vrijheid om je eigen
psy te kiezen valt weg in de idee van voorschriften, aan dokterskabinetten
verbonden eerstelijnspsychologen en strakke zorgpaden. Tenzij natuurlijk je
alles zelf betaalt.

Voor overheid, handel en
industrie die omzichtig besturen, liefst met een kleine winst, is de mens een
cijfer, een reeks bits en bytes die via algoritmen het wet-enschappelijke
juiste pad bepalen. Je hebt niet meer een stoornis, je bent ze. Je bent niet
meer een mens maar een ding, meetbaar en liefst positief gezond.

“But I don’t want comfort. I want God, I want
poetry, I want real danger, I want freedom, I want goodness. I want sin. … All
right then, I’m claiming the right to be unhappy.” (Huxley, Brave New World)

Wij, bezorgde psychologen,
psychotherapeuten en psychoanalytici, maken ons zorgen omdat men de ‘ziel’ uit
de psychologie wil te halen. Want wat kost, moet ook baten en exact te meten
zijn. De psyche houdt zich niet aan wetten en praktische bezwaren.
De psyche
wil geen voorgekauwd geluk maar wel wat intimiteit.

Het is het laatste wat van ons
is.

En Psyche vandaag?. Is er een
Zeus die de moed heeft om voor de liefde, voor de mens en diens verhaal, singulier
en intiem te kiezen. Of gaan we voor die doos vol valse schoonheid die ons
allen slapend doet verder werken?

Psyche opent het gouden kistje, Schilderij van J.W. Waterhouse, 1903.



terugbetaling van de psycholoog???

weetjes Geplaatst door PhilippePosted on 25 feb, 2019 21:44:30

DE psycholoog wordt
NIET terugbetaald, mevrouw de minister.

Laten we duidelijk
zijn. Enkel een eerstelijnspsycholoog verbonden aan een zorgnetwerk komt in
aanmerking voor die terugbetaalde sessies maar onder strikte voorwaarden:

1. Enkel op voorschrift van de arts

2. je moet volwassen zijn en liefst nog aan het werk (geen kinderen)

3. met een ‘matige psychische aandoening’

4. en het moet snel gaan.

Wat men met matige
psychische aandoeningen bedoelt, blijft eerder vaag. “Een ‘matige’ depressie,
alcoholverslaving of angststoornis” komen alvast in aanmerking. Ten minste dat
lezen we in een artikel van De Standaard 25 februari (De Block: ‘Terugbetaling
bezoek psycholoog niet meer aanpassen’, van Jonas Mayeur). Een alcoholverslaving
kan dus matig zijn en een echte depressie wordt niet behandeld. Ik vrees dat
matig betekent dat je nog aan het werk kan en dit liefst zo snel mogelijk.

Via de pers laat de
minister weten dat de psychologen niet in dat systeem wensen te stappen. Ze
wijst met een vermanende vinger naar die schurken die het voorziene ereloon te
karig vinden. Ze aarzelt niet om ons af te schilderen als een bende (geld-)wolven
die de mensen, haar kiezers, in de steek laten.

Ze draait moedwillig
alles om en steekt het fiasco van haar onhandig en krap gebudgetteerd initiatief
op de psycholoog die het metier teloor
ziet gaan.

De minister wenst
helemaal niet veel geld uit te geven aan psychologische hulp; met pillen heeft
ze minder problemen. En passant parkeert ze de psychologie als paramedisch
beroep (cf. kinesist).

Dat ze eerder
respectloos omgaat met de psychologen verbaast ons niet. Het vakmanschap gaat
verloren aan die snelle-hap-psychologie waar het kleine budget naar toe gaat.

En dat wat de meeste
ergernis wekt, is dat ze helemaal niet is begaan met al diegene die werkelijk
gebaat zijn met een terugbetaalde psycholoog!

Dus reageerde ik op
facebook (post 25 februari):

Waarom psychologen
niet wensen in te tekenen op het voorstel van de eerstelijnspsycholoog van de
minister. @DeBlock @terugbetalingpsycholoog @psycholoog

Men laat uitschijnen
dat de psychologen niet wensen in te tekenen omdat de verloning te laag is.
Maar dat is een bijkomstige reden. De weigering vertrekt van de pertinente
keuze voor de mens die werkelijk psychologische zorg nodig heeft.

Het systeem dat de
minister voorstelt, is niet meer dan een doekje voor het bloeden.

Daarenboven installeert
de minister meerdere drempels t.a.v. echte psychische hulp.

1.
De
minister geeft aan de arts de expertise om door te verwijzen (d.i. het
inschatten van de PSYCHOLOGISCHE problematiek) dat is nu net wat een eerstelijns
psycholoog toch zelf zou moeten doen na 5 jaren studie en nog eens min. 5 jaar
ervaring. Opmerking: De arts wordt “poortwachter’ van het systeem en dient zich
aan quota te houden. Ee zal weinig ruimte zijn voor een brede welwillende
interpretatie (elektronische dossiers houden alles bij).

2.
4 sessies
en dan een adviserende psy die het patiëntendossier kritisch bekijkt en
eventueel nog 4 sessies toestaat. Dat is dan de derde die gluurt in je
intimiteit.

3.
Alle
mensen die echt hulp nodig hebben en vaak de therapie niet meer kunnen betalen,
krijgen geen hulp! De vervangingsinkomens werden degressief (worden kleiner en soms
onleefbaar naargelang de duur van ziekteverlof – maar de hulp kan je dan al lang
niet meer betalen). Hulp voor kwetsbaren en chronische problematieken is er al
helemaal niet. Niet de psychologen maar de ministers laten de zwaksten in de steek.

4.
Enkel het
snelle fiksen en je (terug) aan het werk krijgen, heeft in dit systeem zijn
plaats. De eerder gênant lage verloning voor de eerstelijns psycholoog staat in
schril contrast t.a.v. de loopbaancoach die bijna drie keer zo veel verdient en
dit na 7 dagen opleiding.

De weigering van de
psychologen om in dit zorgnet-systeem te stappen is dan ook een keuze voor de
lijdende medemens en niet voor de eigen portemonnee zoals zo vaak wordt
voorgesteld.

Omdat een en ander
reeds leefde bij een rist bezorgde psychologen, geraakten enkele reacties tot
bij De Standaard (met dank aan collega Wouter Mareels). Na een kleine twaalf
minuten telefoneren en met de belofte van de journalist vooral bovenstaande
informatie te gebruiken, legde ik de telefoon neer.

Enkele uren later
verscheen dat artikel geschreven door ‘pvm’ die erin slaagt me onvolledig en
zelfs verkeerd te citeren (dat kunt u nu zelf nalezen). Zucht!

(Het is eens een
andere stem dan die beroepsvereniging op twee stoelen zit: die van de federale
raad voor de geestelijke gezondheidsberoepen die vol professoren zit en die van
de psychologen die het elke dag moeten waar maken.)

Uw psycholoog tekende
alvast niet in. Zij of hij is begaan met wie u werkelijk bent.

Ik vrees dat we het
tij niet kunnen keren. Misschien geeft een andere minister de eerstelijnspsycholoog
wat opslag, maar kinderen, jongeren, kwetsbaren, mensen die niet gebaat zijn
met een quick fix, blijven zich “blauw betalen” – zoals het eerste artikel
fijntjes stelde. Maar dat ligt niet aan de psycholoog. Het is de minister die
deze lijn uitzette en het welzijnsdenken dat uw leven en geluk door een strikte
kosten-baten-bril beziet: wat brengt uw geluk ons op?

We moeten uit alles
wat er waait besluiten:

DE psycholoog wordt niet terugbetaald, en de
minister is dat ook niet van plan.

Philippe



Volgende »