Het is confronterend om in de pers te
lezen dat een tiener zich het leven benam. Zomaar… Omdat het leven te zwaar
is?
Af en toe is er afscheidsbrief(-je) en
dan lijkt de aanleiding soms zo triviaal. Triviaal in de ogen van de
volwassenen die woeliger waters hebben doorzwommen. Soms is de
aanleiding echt tragisch zoals dat meisje dat letterlijk dood-gepest werd en
haar boodschap op Youtube zette.
In de meest breekbare periode van het
mens-zijn, de puberteit, kunnen de emoties niet alleen groot zijn maar ook heel
intens.
Een bakvis huilt drie dagen om een
gebroken liefde…
Het verdriet gaat diep en gaat snel
weer weg. Is het daarom minder erg?
Het is niet enkel de liefde die voor
verwarring zorgt. Het is de hele transitie van kind naar volwassene zoals
een heremietkreeftje die de te klein geworden schelp moet verlaten op
zoek naar een grotere. Ondertussen is het kwetsbaar, heel kwetsbaar.
Eens volwassen lijkt al het verdriet en
al die verwarring van toen zo klein. Vergetelheid is een balsem voor de ziel.
Toegegeven, ouders worden soms
uitgesloten.
Dat is net eigen aan hun leeftijd omdat
ze anderen opzoeken.
Mensen die ze bewonderen (anderen dan
ouders), helden en vooral leeftijdsgenoten krijgen nu hun eindeloos
verhaal.
En hun taal is te kaal voor de emoties
die ze ervaren. Uren wordt er gepraat maar zelden iets gezegd dat het echt kan
vastpinnen. Ze moeten grasduinen in muziek en vinden teksten die zeggen wat zij
(nog) niet kunnen zeggen – en heus niet alleen over de liefde.
Als je mag luisteren naar hun soms
onhandig samengeharkte taal, hoor je hun onzekerheid, kwetsbaarheid en
eenzaamheid die anders verscholen zit achter hun grote mond of hun stilzwijgen.
Volwassenen zijn dikwijls iets te veel
bezig met de studies, de goede punten en fijne manieren alsof die het geluk van
hun toekomst bepalen.
En tegendraads als ze zijn – of is het
vroege wijsheid – hebben ze lak aan onze goede raad.
Ze zien heus wel hoe ook wij knoeien
met opvoeden of sukkelen met gelukkig zijn in het algemeen.
Zijn het niet de volwassenen die zelfs
soms ijverig discussiëren over hoe het moet, hoe het beter kan terwijl het
journaal de jonge mensen leert dat we er niets van bakken… Het is hun
taak om ons te bekritiseren en voor zichzelf te leren hoe het beter kan, hoe
onhandig ook.
Als jongeren geen idealen meer hebben,
wordt de toekomst somber. Trouwens het is ook een heel werk om los te komen van
hun ouders. Daarom zijn ze soms zo gemeen. Volwassen worden is het leven
heruitvinden.
Het groeiproces is moeilijk en ze
kunnen makkelijk verdwalen in de ‘urban jungle’ van onze hedendaagse
maatschappij. Als ze helemaal verdwaald zijn of als ze ervaren dat ze geen kant
meer uit kunnen, haken ze af. Dan brullen ze niet meer maar zwijgen ze of in
het beste geval trekken ze op met andere outcasts.
We verliezen hen en raken zo een beetje
van onze toekomst kwijt.
Onze maatschappij heeft nog nooit
zoveel zorg aangeboden. Waarom dan toch die nood? Misschien is het omdat onze
zorg iets te veel zoekt naar het waarom. Een diagnose verklaart veel. Met een diagnose maakt men de deuren voor de aangepaste
pedagogische en psychologische begeleiding open. Het is de wet die de
zorg voorschrijft: je hebt rechten als je een stoornis hebt, anders niet. Er is
geen tijd meer voor de gewone zorg, creatieve aanpak of babbel omdat
alles berekend is door economisten. Zorgen en besparen en ter controle moet
alles op papier! Je hoort de leerkrachten zuchten.
Jammer genoeg hebben die labels nog een – hopelijk
ongewenst – effect: hun protest, hun schreeuw wordt niet meer gehoord. “Je doet zo moeilijk maar dat komt door je…”
…gedragsstoornis, ADHD, ODD, autisme spectrum stoornis, … (allemaal terug
te vinden in het grote handboek voor diagnostiek, de DSM die onlangs
weer ophef veroorzaakte). We begrijpen het! Een gruwelijk begrijpen.
Of we willen het helemaal niet meer begrijpen. Tieners hangen rond, eten broodjes op straat, verzamelen
in groepjes en praten, halen kattenkwaad uit, proberen eens een
middeltje uit nieuwsgierigheid of tegen de pijn-van-het-zijn. GAS-boetes zijn
echt geen antwoord. Dat leert hen enkel dat ze gelijk hebben: die volwassenen
begrijpen ‘er’ niets van – en deze keer staat de ‘er’ voor ‘het leven’.
Luisteren kan wonderen doen en dat
hoeft niet los te staan van opvoeden en duidelijkheid. Labelen is niet altijd
nodig en afwijzen heeft geen zin. Luisteren is ‘ja’ zeggen tegen hen. Luisteren
is hen een kans geven om terug aan te haken. Het is anders dan het gangbare
de-engageren dat onze maatschappij zo kenmerkt. Tieners oppikken kan een
mensenleven redden… Soms letterlijk.
